Kolegiata św. Wawrzyńca w Żółkwi

Centralnym obiektem filmu jest kolegiata pw. świętego Wawrzyńca w Żółkwi (pełne wezwanie - Królowej Niebios oraz Świętych Wawrzyńca Diakona i Męczennika Stanisława Biskupa). Opowieść o świątyni spleciona z zasadniczych wątków tematycznych, którymi są: historia założenia, czasy świetności Żółkwi, prace konserwatorskie. Mimo niepodważalnie wysokiej jakości architektonicznej barokowej kolegiaty św. Wawrzyńca, z dzisiejszej perspektywy trudno być może uwierzyć' że kościół ten do wybuchu II wojny światowejbył jedną z najważniejszych świątyń Rzeczpospolitej. Tę rangę zdobył w okresie największej świetności Żółkwi, która w XVII wieku stała się gniazdem rodu Sobieskich. Miasto założone u progu tego stulecia przez pradziada Jana III Sobieskiego, hetmana Stanisława Żółkiewskiego, miało realizować, renesansową wizję urbanistyczną ufortyfikowanego miasta idealnego (podobnie jak np. Zamość). Podobnie jak cały gród, kolegiata powstawała pod okiem samego fundatora. Rychło też stała się miejscem jego wiecznego spoczynku, gdy w 1620 r. pod Cecorą hetman wielki koronny zginął śmiercią rycerską. Wykupione przez wdowę zwłoki Stanisława Żółkiewskiego spoczęły w krypcie kolegiaty. Znajdujący się w prezbiterium świątyni, monumentalny, wykonany z czerwonego marmuru pomnik - epitafium hetmana i jego syna Jana ozdobiono słynną frazą "Exoriare aliquis nostris ex ossibus ultor'' (Niech z kości naszych zrodzi się mścicie''), zaczerpniętą z Eneidy. Proroctwo tej inskrypcji spełniło się w osobie prawnuka poległego hetmana, Jana II Sobieskiego, zwycięzcy spod Wiednia. Za panowania tego władcy kolegiata św. Wawrzyńca została mauzoleum rodowym, zyskując pozycję Panteonu Oręża Polskiego i stając się miejscem ważnych uroczystości państwowych.