Niech pamięć o Nich nie zgaśnie

Kpt. Wacław Borkowski, kpt. Jerzy Chełmiński, ppłk Mieczysław Fiedler, kpt. Władysław Gąsiorowski, ppłk Kazimierz Gołkowski, kpt. Gustaw Hantke, nadinspektor Straży Granicznej Stanisław Hetmanek, płk Wilhelm Hoerl, ppłk Bronisław Kencbok, gen. brygady Jan Nelken, ks. ppłk Jan Potocki, płk Tadeusz Prauss, gen. broni Leonard Skierski to nazwiska ewangelików reformowanych, którzy swą śmierć znaleźli w Katyniu, w bestialski sposób zostali zamordowani przez NKWD. Każda z tych osób ma wspaniałą historię życia, o której chcemy opowiedzieć w reportażu. Ks. Potocki zajmował się dzieleniem dostarczonej żywności. Krępująca była jego skromność, gdyż wyznaczał sobie wyraźnie mniejsze porcje. Wśród więzionych księży panowała braterska i prawdziwie chrześcijańska atmosfera życzliwości i solidarności - tak o pastorze Kościoła ewangelicko - reformowanego pisał w swoich wspomnieniach więziennych wydanych w USA ks. Franciszek Tyczkowski, późniejszy kapelan 1. Dywizji Piechoty, współwięzień pastora Potockiego ze Starobielska i Łubianki. Jan Józefat Potocki urodził się 13 lipca 1888 w Kielcach, zmarł 9 kwietnia 1940 roku w Katyniu. Był to polski duchowny ewangelicko - reformowany, działacz niepodległościowy, a następnie polonijny w USA, naczelny kapelan duszpasterstwa ewangelicko - reformowanego Wojska Polskiego, major. Jego postać świadczy o wielkim zaangażowaniu w walkę o niepodległość, o Polskę. Już w czasach młodzieńczych, po strajku szkolnym z lutego 1905 roku, został wydalony z gimnazjum kieleckiego. Był więziony przez władze carskie za druk i kolportaż skryptów do nauki polskiego. Został aresztowany w 1908 roku i spędził 4 lata w carskim więzieniu, a następnie został skazany na dożywotnie osiedlenie na Syberii. Udał się na emigrację do USA, gdzie był działaczem polonijnym, redaktorem polonijnej tygodniówki "Jedność Polonia". Tam ukończył Wydział Teologiczny w Bloomfield. Został pastorem Polskiego Prezbiteriańskiego Zboru św. Pawła w Baltimore. W 1934 roku wrócił do Polski. A już rok później służył jako kapelan WP w Dowództwie Korpusu Okręgu nr VIII w Toruniu. Wiosną 1939 roku awansowany na szefa Głównego Urzędu Duszpasterstwa Ewangelicko - Reformowanego w WP. Po wrześniu 1939 roku został aresztowany przez sowietów i uwięziony w Szepietówce i Starobielsku, a następnie w moskiewskim więzieniu na Łubiance. Zamordowany 9 kwietnia 1940 roku. Generał Leonard Skierski to następny bohater. Był najprawdopodobniej najstarszym polskim jeńcem zamordowanym w ramach zbrodni katyńskiej. Urodził się 1866 roku w Stopnicy. Był generałem - majorem armii rosyjskiej i generałem dywizji Wojska Polskiego. Do wojska wstąpił ochotniczo, ukończył szkołę artylerii w Petersburgu. W 1906 roku awansował na pułkownika artylerii, w 1915 na generała, był szefem sztabu XXI Korpusu Armijnego. Po wybuchu rewolucji zorganizował Stowarzyszenie Żołnierzy Polaków, z zamiarem tworzenia IV Korpusu Polskiego w Rosji. W 1919 roku został dowódcą 7. Dywizji Piechoty. Walczył w wojnie polsko - rosyjskiej. Od 1931 roku został przeniesiony w stan spoczynku. Osiadł w Warszawie. Działał w stowarzyszeniach Kościoła Ewangelicko - Reformowanego w Polsce. W 1936 roku został wybrany przewodniczącym Synodu Kościoła. We wrześniu 1939 roku przebywał z żoną Natalią u generała Stanisława Sołłohuba - Dowoyno w majątku Ziołowo w powiecie kobryńskim. Aresztowany i osadzony w więzieniu NKWD w Kobryniu. 15 października 1939 przewieziono go do obozu w Starobielsku.