O Niepodległej...

W chwili, gdy Polska, Ojczyzna nasza, powstaje z wiekowego omdlenia, każdy, kto się mieni jej synem, winien stanąć pod ojczystym sztandarem ku jej obronie i położyć rękę do jej odbudowy. /... / Zbór reformowany warszawski na swem kwartalnem zgromadzeniu, dnia 29 października 1918 roku, wyraża swą zupełną łączność z całym narodem polskim, którego cząstkę stanowi, w radosnym uniesieniu dążącem do odbudowy ukochanej Ojczyzny, i składa wszystkim współbraciom, a wiernym polskiej Ojczyzny dzieciom, oświadczenie, określające, czem jest, jakie obowiązki względem Ojczyzny na nim ciążą i jakie prawa mu przysługują. /... / Kościół reformowany w Polsce, zgodnie z prawie czterowiekową tradycją, jest i ma być wyłącznie polskim. Wszakże obcokrajowcom naszej wiary, w myśl naszych przekonań religijnych, zapewniamy wedle możności wykonywanie obrządków religijnych w mowie ojczystej. /... / Oby Polska była niezależna, zjednoczona, silna i wielka, kwitły w niej: bogobojność, cnota i sprawiedliwość, a panowały: wolność, równość i braterstwo. - Takie właśnie oświadczenie wydał Reformowany Zbór Warszawski w 1918 roku u progu odzyskania niepodległości przez Polskę. Powstanie niepodległej Polski i kształtowanie się jej granic były procesem, w który włączyły się aktywnie Kościoły Ewangelicko - Reformowane (Jednota Warszawska oraz Jednota Wileńska) oraz Kościół Ewangelicko - Augsburski. Warto wspomnieć, że związki wyznaniowe niejednokrotnie przyjmowały zdecydowaną postawę wobec przynależności państwowej obszarów, na których funkcjonowały, a także próbowały w różny sposób wpłynąć na kształt granic Polski. Na konferencję pokojową do Paryża polski rząd wydelegował m.in. ks. sup. Juliusza Burschego, a także prawnika i ekonomistę ze Śląska Cieszyńskiego prof. Józefa Buzka, którym towarzyszył prezes Synodu Wileńskiego Kościoła Ewangelicko - Reformowanego Wawrzyniec Puttkamer, wnuk Maryli z Wereszczaków. W ustalonych w 1922 r. granicach odrodzonego państwa polskiego znalazło się siedem Kościołów ewangelickich. Kościoły te razem liczyły ok. 850 tys. ewangelików, z czego zaledwie 20 proc. deklarowało narodowość polską. Oprócz wymienionych na terenie kraju działali też metodyści, baptyści, menonici, ewangeliczni chrześcijanie, adwentyści i inni. Liczebność tej grupy to ok. 100 tys. osób. Wielu z nich walczyło i zabiegało o niepodległą Polskę. Warto przypomnieć takich ewangelików reformowanych jak: prawnika i ekonomistę Jerzego Łodzia - Kurnatowskiego, posła na sejm Adama Świdę, profesora Politechniki Warszawskiej Edmunda Trepkę, profesora matematyki Kacpra Tosio i pisarza Stefana Żeromskiego a także luteran: Anielę Bursche, wiceministera kolei żelaznych Juliana Eberharda, ks. Rudolfa Gundlacha. Odzyskanie niepodległości przez Rzeczpospolitą zostało powitane przez polską społeczność ewangelicką z radością i entuzjazmem. Jaka była sytuacja Kościoła Ewangelicko - Reformowanego kiedy Polska w 1918 r. wróciła po 123 latach na mapy świata? Czy powstanie państwa polskiego zmieniło sytuację Kościoła? Czy otworzyło nowe możliwości działania duszpasterskiego? Z jakimi trudnościami przyszło się zmierzyć ewangelikom reformowanym w tym czasie? Czy wreszcie społeczność ewangelicka czekała biernie na to, co przyniesie jutro, czy też aktywnie włączyła się w proces decyzyjny nad kształtem granic II Rzeczypospolitej? W reportażu chcemy opowiedzieć o walce ewangelików o niepodległość Polski oraz ich losach w okresie dwudziestolecia miedzywojennego.