Obce rośliny w lasach

Nie zdajemy sobie sprawy, ile obcych gatunków roślin rozprzestrzenia się w polskich lasach, tymczasem problem gatunków obcych, a przede wszystkim obcych gatunków inwazyjnych, jest jednym z ważniejszych problemów współczesnej ochrony przyrody. O tych zagadnieniach opowiada film, którego narratorem jest dr hab. Władysław Danielewicz z Katedry Przyrodniczych Podstaw Leśnictwa Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu. Rudbekia błyskotliwa, nawłoć kanadyjska, tawuła kutnerowata, jesion pensylwański czy robinia akacjowa (zwana niesłusznie akacją) to niektóre gatunki u nas zadomowione, sprowadzone niegdyś z Ameryki Północnej. Klon jesionolistny, uczep amerykański oryginalnie występowały w Ameryce Północnej i Środkowej, a niecierpek gruczołowaty w Azji Środkowej, W XIX wieku rozpoczęto planową gospodarkę leśną. Próbowano wzbogacać lasy, sprowadzając obce gatunki, które można by było wykorzystywać gospodarczo. Po II wojnie światowej nadal trwał ten proces. Sprowadzano obce gatunki zarówno w celach gospodarczych, jak też dla regeneracji zniszczonych oraz zdegradowanych chemicznie połaci ziemi. Szukano gatunków odpornych na zanieczyszczenia. Z wielu sprowadzonych sprawdziło się zaledwie kilka. W zdegradowanych przez człowieka środowiskach pionierskich łatwiej przyjmowały się gatunki obce. Lasy były odporniejsze na penetrację nowych gatunków. Obecnie w naszych lasach masowo występujące obce gatunki, takie jak czeremcha amerykańska czy dąb czerwony. Początkowo wprowadzenie tych gatunków w niektóre miejsca lasów było opłacalne gospodarczo, ale ich rozprzestrzenianie wymknęło się spod kontroli. Rośliny te zaczęły zasiedlać miejsca niepożądane. Czeremcha późna, zwana czeremchą amerykańską została sprowadzona ze względu na szybki wzrost, niewielkie wymagania glebowe i cenne drewno. Szybko okazało się jednak, że w Polsce nie znajdzie zastosowania jako drewno o znaczeniu produkcyjnym. Mimo to wprowadzono ją do wielu lasów nizinnych jako uzupełnienie podszytu, ponieważ dobrze znosiła zacienione przez sosnę połacie lasu. Podobne właściwości miały również świdośliwy, kłosowa i Lamarcka, oraz irga błyszcząca. Te gatunki dobrze zaaklimatyzowały się w naszych lasach, często lepiej uzupełniając podszycie leśne niż gatunki rodzime. Podobnie dobrze przyjęły się w naszych lasach dęby, czerwony i burgundzki, a także złotokap zwyczajny, dereń rozłogowy czy aronia śliwolistna. Niektóre gatunki dostały się do lasów ze środowisk pozaleśnych. Uciekinierem z ogrodów botanicznych jest np. pochodzący z Azji Środkowej niecierpek drobnokwiatowy. W lasach pojawił się pod koniec XIX wieku, a w wieku XX stał się już gatunkiem pospolitym, wypierając rodzimy gatunek niecierpka - nomen omen - pospolitego. Inwazyjne gatunki roślin mają negatywny wpływ na rodzime składniki przyrody. Choć do końca nie są jeszcze znane skutki tych inwazji, konieczne jest skupienie uwagi na tym problemie przez światowe organizacje działające na rzecz ochrony przyrody. Jednym z celów, jaki wyznaczono w Strategii różnorodności biologicznej Unii Europejskiej przyjętej w 2010 roku, jest zbadanie do roku 2020 kierunków i skutków inwazji gatunków obcych oraz ustalenie priorytetów ich dotyczących. Gatunki priorytetowe będą kontrolowane lub usunięte. Będzie również kontrolowane wprowadzanie nowych gatunków obcych.