Ponary. Odmiana przez przypadki

Dokument "Ponary. Odmiana przez przypadki" to próba chronologicznego przedstawienia wydarzeń w Ponarach w latach 1941 - 1944. Punktem wyjścia do opowieści jest zestawienie kilku podobnych miejsc zbrodni, w których Niemcy przy pomocy lokalnej ludności przeprowadzali czystki narodowościowe. Sposób działania niemieckiego okupanta w wielu miejscach II RP był podobny, a procesy zachodzące podczas wydarzeń były niemal identyczne. Sposób selekcji ofiar, logistyka, wreszcie egzekucje i zacieranie śladów. Tak było w bydgoskim Fordonie, Mniszku niedaleko Grudziądza i Piaśnicy na Kaszubach. Takie podejście do tematu, krótkie skatalogowanie podobnych miejsc i podobnych działań zbrodniarzy niemieckich, pozwoli w sposób uczciwy ocenić skalę zbrodni i niejako stłumić litewską winę. Nie zapominajmy, że wykonawcami egzekucji w Ponarach byli przede wszystkim członkowie litewskiej formacji kolaboracyjnej Ypatingasis burys, ale w wielu podobnych miejscach zbrodni egzekucji dokonywali miejscowi, którym obiecywano rozmaite korzyści, np. możliwość przejmowania majątków, ziemi, uczestniczenia w sprawowaniu władzy na zajętych terenach. Jak dowodzą badania historyczne, niemieccy zbrodniarze traktowali takie miejsca jak Ponary w sposób projektowy, testując metody gromadzenia ludzi, metody zabijania, zarządzania lokalnymi animozjami pomiędzy narodami. Te doświadczenia okupanci wykorzystali na wielką skalę przy tworzeniu obozów koncentracyjnych.