Wielki Tydzień

Opowiadanie "Wielki Tydzień" ukazało się drukiem w 1945 r. w pierwszej powojennej książce Jerzego Andrzejewskiego - tomie opowiadań "Noc". Pisane na gorąco, wiosną 1943 r. , pod wrażeniemtragicznego powstania Żydów w getcie warszawskim, zostało jednak w 1945 r. , pod wpływem wydarzeń antysemickich na południu Polski, zasadniczo zmienione. Kameralny dramat psychologiczny, opowieśćo człowieku, który przeżywa konflikt moralny między poczuciem obowiązku ratowania Żydów, a osobistą urazą do pewnej żydowskiej dziewczyny, zamienił się po wojnie w dramat postaw moralnych społeczeństwa polskiego w obliczu holocaustu. Sytuacje skrajnego zagrożenia ujawniły całą skalę zachowań ludzi: od bezinteresownej pomocy po zwykłą podłość i bezduszne okrucieństwo. Pierwsza wersja tekstu zaginęłai za podstawę scenariusza Andrzej Wajda przyjął tę z 1945 r. , nie próbując odtwarzać pierwowzoru. O ekranizacji "Wielkiego Tygodnia" Wajda myślał już od dawna. Pierwszy scenariusz napisali dla niego w 1968 r. Andrzej Żuławski i Jerzy Andrzejewski. Ale ponieważ Żydzi byli tematem tabu dla ówczesnego polskiego kina, scenariusz nie miał szans na realizację i Wajda sprzedał prawa do "Wielkiego Tygodnia" kinematografii niemieckiej. O jego adaptacji myśleli później także Andrzej Żuławski, Agnieszka Holland i paru reżyserów niemieckich. Dopiero w 1995 r. udało się Wajdzie zrealizować swój zamiar. Bohaterowie "Wielkiego Tygodnia" to Irena Lilien i Jan Malecki. Malecki ma w sobie wiele cech samego Andrzejewskiego, w postaci Ireny znajomi i przyjaciele pisarza rozpoznawali jego przyjaciółkę Wandę Wertenstein, choć sam autor twierdził, że prototypem Lilienówny była Janina Askenazy, córka historyka Szymona Askenazego. Przed wojną Irena Lilien nie czuła się Żydówką. Bogata rodzina profesora Juliusza Liliena była zasymilowana i prowadziła życie, w którym rasa nie odgrywała żadnej roli. Nawet w czasie wojny Lilienowie nie poszli do getta, nie nosili gwiazdy Dawida. Dopiero nasilające się w 1942 r. zagrożenie aresztowaniem zmusza ich do ukrywania się. Szybko jednak się przekonują, że z licznego grona przyjaciół nikt nie chcelub nie może im pomóc. Zdesperowany profesor wybiera śmierć. W córce wola życia jest silniejsza. Na tydzień przed Wielkanocą 1943 r. , gdy w getcie warszawskim trwa właśnie powstanie, Irena ukrywa się u byłego asystenta jej ojca. Aresztowana tam przez dwóch agentów gestapo przekupuje ich i zostaje wypuszczona na wolność. Samotnie błąka się po ulicach Warszawy. Na placu Krasińskich przypadkowo spotyka Jana Maleckiego, narzeczonego sprzed lat. Malecki postanawia zabrać ją do siebie do domu na Bielanach, gdzie czeka na niego żona Anna w zaawansowanej ciąży. Od chwili spotkania z Ireną odczuwa niepokój. Jego zaproszenie nie jest zupełnie szczere, ale wstydzi się już wycofać. Anna bez wahania przyjmuje Irenę pod swój dach. Pobyt Żydówki w mieszkaniu Maleckich niepokoi jednak ich sąsiadkę, Piotrowską. W dodatku mąż Piotrowskiej wyraźnie interesuje się ładną i młodą dziewczyną. Ze strachu i nienawiści jego żona donosi właścicielowi domu o ukrywaniu Żydówki. Film wojenny,