Z archiwum porucznika Broka

Historia Powstania Warszawskiego została już opowiedziana na bardzo wiele sposobów. Wciąż jednak pozostało wiele pominiętych wątków dotyczących tej tragedii sprzed lat. To przede wszystkim historie konkretnych ludzi, tych anonimowych i tych znanych kiedyś, o których już zapomniano. Jednym z nich jest Eugeniusz Lokajski. Są nimi także bohaterowie jego zdjęć pokazujących czas powstania. Opowiadamy o zwycięstwie życia nad śmiercią, posługując się ocalałym, dzięki wysiłkowi wielu ludzi, archiwum fotograficznym Lokajskiego. Eugeniusz Lokajski - oszczepnik, olimpijczyk, nauczyciel wychowania fizycznego w liceum Reya. Uwielbiany przez młodzież. Kiedy przyszło do wojny - por. "Brok" w konspiracji, w Powstaniu Warszawskim reporter wojenny. Cudowne jego zdjęcia z walk powstańczych przetrwały do dziś. "Tych ludzi miałem szczęście osobiście znać jako młody chłopiec..." - napisał Bogdan Tomaszewski. Eugeniusz Lokajski urodził się w 1909 roku w Warszawie. Uczęszczał do Liceum Ogólnokształcącego im. Mikołaja Reya, gdzie w 1928 roku zdał maturę. W szkole nazywano go Pająkiem. Nauczyciel wychowania fizycznego zamykał go w szatni na czas pokazów sportowych, by nie psuł widowiska swym wyglądem. Takie było z niego chuchro. Po latach został nauczycielem gimnastyki w tej samej szkole. Rzut oszczepem zaczął ćwiczyć, mając 15 lat. W 1936 ustanowił rekord Polski (73 m 27 cm). W tym samym roku został reprezentantem Polski na olimpiadzie w Berlinie. Był już wtedy trzecim oszczepnikiem świata i jednym z faworytów do złotego medalu. Niestety, podczas rzutu pokazowego odniósł kontuzję, która wykluczała go de facto z zawodów. Wystartował jednak i zdołał zająć siódme miejsce. Wydawało się, że na tym zakończy się jego sportowa kariera. Determinacja i ciężka praca pozwoliły mu wrócić do wcześniejszych znakomitych wyników. Znowu miał reprezentować Polskę na olimpiadzie (w Tokio 1944), która niestety się nie odbyła ze względu na wojnę... Podczas kampanii wrześniowej walczył w okolicach Brześcia nad Bugiem. Dostał się do niewoli sowieckiej. Udało mu się z niej uciec. Lata okupacji to dla Eugeniusza Lokajskiego czas pracy konspiracyjnej i kronikarskiego fotografowania Warszawy. Młodszy brat Eugeniusza pod wpływem starszego brata zaczął uprawiać rzut oszczepem i znany był jako Lokajski II. Był w czołówce oszczepników polskich. On pierwszy zaczął działać w podziemiu. W czasie potyczki z Niemcami zginął na jednej z ulic Warszawy. Miał pseudonim "Grot", biorący się właśnie z oszczepu. Eugeniuszowi odradzano aktywny udział w wojnie. Działał w podziemiu, ale nie afiszował się z tym. Po śmierci brata uważał, że nie może pozostać bierny. W pseudonimie swojego brata zmienił dwie litery z Grota na Brok i od tej pory podporucznik Brok brał już czynny udział w działalności podziemnej w okresie okupacji. Podczas Powstania Warszawskiego szefostwo AK trochę oszczędzało "Broka", ale gdy 30 sierpnia brakowało już oficerów do walki na pierwszej linii, Eugeniusz Lokajski ruszył do boju już nie z kamerą i nie z oszczepem. Walczył w Śródmieściu w oddziale "Koszta" (Kompania Sztabowa). Był oficerem łącznikowym kompanii ochrony sztabu i dowodził na pierwszej linii, kiedy Starówka przebijała się do Śródmieścia. Gdy powstanie dogorywało, Lokajski otrzymał ostatnie, bardzo ważne zadanie. Jako fotografik miał pomóc w sporządzaniu fałszywych dokumentów dla tych, którzy mieli nie iść do niewoli, lecz walczyć dalej. Zginął w kamienicy przy ul. Marszałkowskiej 129. Budynek był tak zrujnowany, iż dopiero w maju 1945 roku dokopano się do jego ciała. Powstanie przeżyła tylko młodsza o 4 lata siostra Eugeniusza - Zofia (także żołnierz - w batalionie "Zośka").