Akcja burzenia cerkwi - 1938

Akcja burzenia cerkwi od maja do lipca 1938 r. to bardzo trudna i mało znana karta w dziejach historii Polski. Był to jeden z etapów prowadzonej przez państwo polskie akcji polonizacyjno - rewindykacyjnej. Efekt to blisko 140 zburzonych cerkwi i domów modlitwy na Chełmszczyźnie i południowym Podlasiu. Była to ogromna materialna i duchowa strata dla Cerkwi prawosławnej w Polsce. A ze strony władzy - demonstracja siły wobec niepolskiej i niekatolickiej ludności. W latach trzydziestych został opracowany program pod nazwą "Podstawowe wytyczne do polonizacji Chełmszczyzny". Myślą przewodnią programu była teza, że wszyscy prawosławni na Chełmszczyźnie są zrusyfikowanymi Polakami. W oparciu o nią wyróżniono trzy kategorie ludności prawosławnej: obojętni wobec Cerkwi Prawosławnej, których można nakłonić do przejścia na katolicyzm; przywiązani do prawosławia, ale nie będący świadomymi Ukraińcami; uświadomieni narodowo Ukraińcy. Przewidywano zróżnicowaną politykę wobec każdej z wymienionych grup: od ostrożnej akcji propagandowej wobec pierwszej do zdecydowanego ograniczania wpływów trzeciej metodą rozbijania większych skupisk ludności tego typu, odgradzania ich zaporą osiedli polskich od skupisk bardziej politycznie czynnych itp. Wobec ludności z grupy pierwszej zakładano dokonanie rewindykacji wyznaniowej, czyli jej przejście na katolicyzm, wobec drugiej - przeprowadzenie polonizacji prawosławia, zaś wobec trzeciej - izolowanie jej. Wykonanie powyższych zadań rozkładano na wiele lat. Do ich realizacji zamierzano wykorzystać wojsko, Kościół rzymskokatolicki, szkoły, władze administracyjne, a także miejscowe społeczeństwo polskie. Prawosławna diecezja lubelsko - chełmska, organizując obchody tej tragicznej rocznicy, przygotowała konferencję naukową poświęconą tym wydarzeniom, z udziałem historyków z Polski i Ukrainy, którzy zajmują się tą tematyką. Ponieważ świadków tamtych wydarzeń pozostało już niewielu i są to ludzie starsi, ich świadectwa są nieliczne. O wydarzeniach z 1938 roku opowiedzą historycy, przedstawiając nie tylko przebieg akcji, ale przede wszystkim jej tło historyczne. W reportażu wykorzystano zdjęcia archiwalne cerkwi, które już nie istnieją lub ruiny różnych cerkwi zaraz po ich zniszczeniu.