Było, nie minęło - kronika zwiadowców historii

Wielka ucieczka Żagań to miejsce dla każdego miłośnika historii magiczne. Zaproszono nas na teren Stalagu Luft III lotniczego obozu dla jeńców alianckich. Chcemy pomóc w lokalizacji tego, co ciągle jeszcze jest niewiadomą. Interesuje nas topograficzny układ obozu i podziemne tunele, zwłaszcza zaś tunel Harry, którym w 1945 r. grupka więźniów wydostała się na wolność. Do dziś nie jesteśmy pewni lokalizacji tego tunelu. Jego przebieg oznaczony został w przybliżeniu. Żagań był istnym kombinatem jenieckim. Przez liczne obozy w okolicy przewinęło się, jak obliczyli historycy, ponad dwieście tysięcy żołnierzy. Część została tu na zawsze. Ten smutny pochód otwierają we wrześniu 1939 r. Polacy, potem są Czesi, Francuzi i kolejno, zgodnie z biegiem wojennych wydarzeń, Rosjanie. Ale w tej masie różnych formacji wojskowych i specjalności piloci stanowili grupę szczególną. Utrzymanie ich w zamknięciu było prawie niemożliwe. Mózgiem wielkiej ucieczki uczyniono człowieka o niezwykłych w tej materii doświadczeniach. Roger Bushell, zestrzelony w 1940 r. nad Belgią uciekał Niemcom wielokrotnie i zawsze do szczęśliwego finału eskapady brakowało niewiele, kiedy znowu wpadał w ręce prześladowców. Z racji tych doświadczeń Bushell stanął na czele tajnego obozowego komitetu X i już na jego pierwszym zebraniu ustalono plan działania zakładający budowę równocześnie trzech tuneli na wypadek, gdyby któryś został przez Niemców odkryty. W każdym z 15 obozowych baraków powołano lokalne zespoły koordynujące przygotowania do ucieczki. Prace zaczęto w maju 1943 r. W wielkiej ucieczce uczestniczyło siedemdziesięciu sześciu uciekinierów. Trzem udało się wrócić do domu.