Do portu żegluję... Jan Łaski w Emden

Sylwetka i zagraniczna działalność Jana Łaskiego, jednego z najwybitniejszych reformatorów religijnych okresu odrodzenia, ucznia najsłynniejszego humanisty epoki, Erazma z Rotterdamu, księdza katolickiego i duchownego oddanego reformie Kościoła w duchu nauki Jana Kalwina. Urodził się w 1499 roku w możnej rodzinie szlacheckiej. Jego stryj, prymas Polski i kanclerz królewski, człowiek światły i wpływowy, wysłał młodego Jana na studia do Italii i Francji. Na Zachodzie młody wówczas ksiądz katolicki zetknął się z myślą reformacyjną. Odrzucał jednak rygoryzm Lutra, bliższe były mu humanistyczne idee Erazma. Brzemienne dla ukształtowania się jego osobowości i postawy religijnej było spotkanie ze środowiskiem pobożnych ewangelików niderlandzkich. Jeszcze jako ksiądz poślubił wywodzącą się z tego środowiska Barbarę. Nie znajdując w polskim Kościele miejsca stosownego do swego wykształcenia i zdolności, wraz z żoną osiadł w Emden, stolicy małego państwa niemieckiego, Fryzji Wschodniej. W 1542 roku miejscowa regentka powierzyła mu stanowisko superintendenta lokalnego Kościoła z zadaniem zreformowania całego życia religijnego. Wielki Kościół w Emden stał się odtąd ośrodkiem intensywnej działalności reformatorskiej Łaskiego, której ślady zachowały się we Wschodniej Fryzji do dziś. Utworzył radę kościelną, składającą się z duchownych wszystkich parafii, która była płaszczyzną wymiany myśli, pełniła rolę kierownictwa duchowego i stwarzała możliwość wzajemnego nadzorowania się pastorów. Ta struktura wśród ewangelików reformowanych we Fryzji funkcjonuje do dziś. Łaski skłonił władczynię państwa do ustanowienia pierwszego w Europie obowiązku szkolnego. Szkoły przyparafialne miały troszczyć się nie tylko o edukację i moralność dzieci, ale także zapewnić im pomoc materialną. Dekretem regentki zniósł żebractwo w kraju, nakładając na parafie obowiązek wspierania biednych i przeciwdziałania ubóstwu. Po siedmiu latach zmiana sytuacji politycznej zmusiła Łaskiego do opuszczenia Fryzji. Udał się do Londynu.