Dyrygent

Dramat, 96 min, Polska, 1979 Reżyseria: Andrzej Wajda Scenariusz: Andrzej Kijowski Zdjęcia: Sławomir Idziak Muzyka: Ludvig van Beethoven Wykonawcy: John Gielgud, Krystyna Janda, Andrzej Seweryn, Jan Ciecierski, Marysia Seweryn, Józef Fryźlewicz, Janusz Gajos Kiedy poproszono Ingmara Bergmana, by sporządził listę jedenastu filmów, które zrobiły na nim największe wrażenie, Mistrz wśród znamienitej jedenastki na drugiej pozycji umieścił film polski. Był nim "Dyrygent" Andrzeja Wajdy. Jakie były przyczyny takiej nobilitacji utworu, o którym krytycy polscy pisali, że nie należy do najlepszych nawet w dorobku Wajdy? Być może obecny w "Dyrygencie" motyw "poszukiwania straconego czasu", stale występujący także u autora "Tam, gdzie rosną poziomki"? Być może. Niewątpliwie film Wajdy znacznie lepiej przyjęto za granicą niż w kraju. "Dyrygent" zdobył wiele prestiżowych nagród, w tym na tak znanych festiwalach, jak w San Sebastian, czy Berlinie. Europejskiemu widzowi bardzo przypadła do gustu dramatyczna historia trojga ludzi, dla których przygodą życia stała się muzyka. Marta jest młodą, utalentowaną skrzypaczką. Przebywając na stypendium w Stanach Zjednoczonych, spotyka Johna Lasockiego - światowej sławy dyrygenta, który był niegdyś wielką miłością jej matki. Wstrząs spowodowany spotkaniem z Martą budzi u starego mistrza pragnienie powrotu do przeszłości. Lasocki zrywa kontrakty, nie dba o terminy i zawarte wcześniej zobowiązania. Przyjeżdża do Polski, do prowincjonalnego miasta, gdzie urodził się przed siedemdziesięciu kilku laty. Chce tu poprowadzić V Symfonię Beethovena, którą wykona miejscowa orkiestra. Jej dyrektorem jest jednak mąż Marty - ambitny i nieco zagubiony Adam. W przyjeździe Lasockiego widzi swoją wielką szansę, ale obawia się konfrontacji z artystą takiego formatu. Dostrzega fascynację Marty wielkim dyrygentem, jego skromność, życzliwość i głębokie zrozumienie istoty muzyki. Narasta w nim poczucie niejasnego zagrożenia, które zaczyna przeradzać się w zawiść, agresję, a nawet histerię. Johna Lasockiego zagrał gwiazdor kina brytyjskiego - John Gielgud. Martę - stojąca wówczas u progu wielkiej kariery Krystyna Janda, Adama zaś - jej ówczesny mąż Andrzej Seweryn. I to właśnie on zebrał najlepsze recenzje. Jako jedyny nadał swej postaci rys niekłamanego tragizmu. Krytyka wytykała Wajdzie, że niedostatecznie wykorzystał rolę muzyki Beethovena. "V Symfonia" mogła być metaforycznym komentarzem do powikłanych losów bohaterów, a stała się tylko pięknym dodatkiem - pisano. Mimo to jednak "Dyrygent" pozostał przenikliwym zapisem "rozdygotanych" stosunków między ludźmi; niepewności postaw i ideałów; przejściowości i względności wzorców kulturowych.