Hańba

"Hańba" bywa uważana przez wielu krytyków za ostatnią część Bergmanowskiej trylogii, do której należą też "Persona" i "Godzina wilków". We wszystkich tych filmach centralnym tematem jest bowiem artysta w konfrontacji z innymi ludźmi, jego wyobcowanie, odmienność w dobrym i złym znaczeniu tego słowa. "Ten film mówi o ludziach, którzy nie mają żadnych przekonań politycznych, w nic nie wierzą i w nic się nie angażują - mówił Ingmar Bergman o bohaterach"Hańby". - Są naiwni. Nie próbują zrozumieć niczego z otaczającego świata i zająć jakiegoś stanowiska. Są w tym zresztą podobni do większości ludzi: pozwalają się nieść losowi, poddają się wydarzeniom, aż do momentu, gdy nie mając już żadnej drogi ucieczki muszą stawić czoło rzeczywistości". Bergman napisał scenariusz filmu wiosną 1967 r. , w chwili, gdy wojna wietnamska nie weszła jeszcze w najostrzejszą fazę i nikt nie spodziewał się, że rok później armia radziecka dokona inwazji na Czechosłowację. "Te dwa wydarzenia na pewno wpłynęłyby na ostateczny kształt filmu. Zrezygnowałbym z pewnych wątków, aby skoncentrować się na postawie ludzi wobec wojny, na ich emocjach i reakcjach" - dodawał szwedzki mistrz. Ale i tak zasadniczym tematem filmu pozostaje fizyczne i psychiczne spustoszenie, jakie niesie ze sobą każda wojna, zwyrodnienie jednostek, ujawniających w sytuacji maksymalnego zagrożenia swe najgorsze cechy. Reżyser nie wskazuje, gdzie toczy się akcja, nie precyzuje, kim są atakujący i atakowani, bo nie to jest najważniejsze. Wojenna machina działa zawsze tak samo. Eva i Jan Rosenbergowie, małżeństwo skrzypków wirtuozów, znajduje na niewielkiej wyspie schronienie przed wojną domową, która ogarnęła ich kraj. Oboje żyją z tego, co wyhodują na farmie. Ze względu na słabe zdrowie Jan uniknął służby wojskowej, wojna nie dotyka ich bezpośrednio i niewiele ich obchodzi. Jednak pewnego dnia na wyspie lądują wojska. Eva i Jan zostają schwytani i oskarżeni o szpiegostwo. Dzięki wstawiennictwu przyjaciela, pułkownika Jacobiego, odzyskują wolność. W zamian za pomoc Jacobi, w tajemnicy przed Janem, domaga się jednak, aby Eva mu się oddała. W poczuciu winy wobec męża, Eva przystaje na te żądania i dostaje za to dużą sumę pieniędzy. Ale następnego ranka tajemnica wychodzi na jaw. Kiedy sytuacja się odwraca i tym razem Jacobi zostaje aresztowany, prosi przyjaciela o pomoc. Ale Jan, nie mogąc wybaczyć zdrady, odmawia. Dramat psychologiczny, 99 min, Szwecja 1968 Scenariusz i reżyseria: Ingmar Bergman Zdjęcia: Sven Nykvist Występują: Liv Ullmann, Max von Sydow, Gunnar Bjoernstrand, Sigge Furst, Birgitta Valberg, Hans Alfredson, Ingvar Kjellson i inni