Łupaszko

Druga, a zarazem ostatnia część dokumentalnej opowieści o losach Zygmunta Szendzielarza "Łupaszki"i jego żołnierzy, przypomina powojenną już działalność dzielnego dowódcy, jego aresztowanie, proces i wykonanie wyroku. W kwietniu 1945 roku na Białostocczyźnie pod dowództwem majora Szendzielarza rozpoczęła działalność V Brygada Wileńska. W jej skład weszli żołnierze z innych brygad wileńskich, dezerterzy z Ludowego Wojska Polskiego i żołnierze miejscowej siatki konspiracyjnej AK. Teren, na którym operował "Łupaszko", był obszarem, który częściowo znalazł się w jurysdykcji białoruskiego okręgu NKWD, na jego inną część skierowano sowieckie siły wojskowe do zwalczania polskiego podziemia. Przystąpiły one do zmasowanych działań przeciwko żołnierzom AK, a także zastraszania ludności wspierającej ich bardzo aktywnie. Aresztowanych NKWD przesłuchiwało w sposób bestialski, tysiące ludzi wywożono na wschód. W takiej sytuacji działania były coraz trudniejsze i ryzykowniejsze. Major Szyndzielarz przeniósł się z Białostocczyzny na teren woj. gdańskiego, gdzie zresztą znalazło się już wielu repatriantów z Wileńszczyzny i Nowogródczyzny. Nawiązał tam kontakt z płk. Antonim Olechnowiczem "Pohoreckim", kierującym ośrodkiem mobilizacyjnym wileńskiego okręgu AK. Zaproponował on "Łupaszce"dowództwo oddziałów leśnych. V Brygada Wileńska wznowiła w ten sposób działalność, tym razem na terenie Borów Tucholskich, Warmii i Mazur. Przeprowadziła kilka udanych akcji, sytuacja jednak stawała się coraz trudniejsza. Rok 1948 był rokiem generalnej rozprawy z polskim podziemiem niepodległościowym. W marcu zostaje rozbita struktura ośrodka mobilizacyjnego wileńskiego okręgu AK. W całym kraju aresztowano ponad sześćset osób, w tym płk. Antoniego Olechnowicza, a także majora Szendzielarza. Obaj znaleźli się w warszawskim więzieniu na Rakowieckiej. We wrześniu 1950 roku "Łupaszko" stanął przed wojskowym sądem rejonowym w Warszawie. Skazano go na karę śmierci. Wyrok został wykonany. Majora Szendzielarza i jego żołnierzy, ciężki okres walki UB z podziemiem wspominają m.in.: Rajmund Drozd, Marian Kiersnowski, Lidia Lwow - Eberle, Aldona Rymsza, Józef Bandzo, Olgierd Christa i dr Henryk Piskunowicz - historyk. Film kończy msza święta odprawiona za "Łupaszkę" w kościele pod wezwaniem św. Brygidy w Gdańsku.