Mały Wielki Człowiek

Określany często przez krytyków mianem antywesternu, film Penna jest w rzeczywistości konglomeratem gatunków: epickiego westernu, rozprawy oświeceniowej o XIX - wiecznym poczciwcu z amerykańskich kresów, opowieści sowizdrzalskiej, ostrej satyry ze współczesnymi aluzjami politycznymi, a wreszcie paradokumentu etnograficznego. Po raz pierwszy w kinie mówi się tutaj (podobnie jak w nakręconym w tym samym roku "Niebieskim żołnierzu") o eksterminacji Indian jako o ludobójstwie. Z bogatej, wielowątkowej powieści Thomasa Bergera, który - tak jak bohater filmu - wychowywał się wśród Indian, wybrał Penn tylko niektóre tematy, koncentrując się na sprawie rozgromienia Czejenów. Film opowiada o życiu weterana wojen indiańskich, Jacka Crabba, ale równorzędną postacią tej opowieści jest generał George Armstrong Custer, krwawy pogromca Indian. W odróżnieniu od wielu filmów ukazujących go jako postać heroiczną, Penn daje portret karykaturalny, a wielka bitwa nad rzeką Little Big Horn, w której poniósł on śmierć, przedstawiona jest jako pomyłka militarna wynikająca z głupoty generała. W filmie pojawiają się również liczne postaci historyczne należące do mitologii Dzikiego Zachodu (np. rewolwerowiec Wild Billy Hickok), też nakreślone na przekór tej mitologii. Do Jacka Crabba, 121 - letniego weterana wojen indiańskich, przebywającego w domu opieki, zgłasza się badacz historii, ciekaw dawnych obyczajów Czejenów. Jack opowiada mu swoje barwne dzieje. Jego rodzinę podczas wędrówki przez prerię wymordowali Indianie zplemienia Paunisów. 10 - letniego Jacka schwytali Czejenowie, a ich wódz, Stara Skóra, postanowił wychować go na wojownika. W czasie napadu na obóz Paunisów Jack, jeszcze jako chłopiec, zabił przypadkowo dorosłego przeciwnika i otrzymał za to przydomek Małego Wielkiego Człowieka. Schwytany z kolei przez żołnierzy amerykańskich, Jack został oddany pod opiekę pastora Pendrake'a, który postanowił uczynić z niego dobrego chrześcijanina. Jack bardzo był rad zapałom, z jakimi dużo młodsza od męża pastorowa, Louise, oddawała się jego pielęgnacji, ale zniechęciło go odkrycie, że jeszcze chętniej oddawała się sklepikarzowi z miasteczka. Wstąpił więc na służbę do wędrownego sprzedawcy fałszywych leków. Po zdemaskowaniu jego oszustw klienci wytarzali sprzedawcę i pomocnika w smole i pierzu. Przywódczynią niezadowolonych okazała się siostra Jacka, Caroline, której niegdyś nie chcieli Czejenowie. Zabrała brata do domu i nauczyła go strzelać. Jack odkrył w sobie talent rewolwerowca, ale szybko zerwał z tym zajęciem, wstrząśnięty zabójstwem niewinnego człowieka dokonanym przez słynnego Wild Billa Hickoka. Poślubiwszy cnotliwą Szwedkę, Olgę, Jack został sklepikarzem. Nie na długo. Oszukany przez wspólnika zbankrutował. Dołączył wówczas wraz z żoną do zmierzającej na Zachód karawany generała Custera. W czasie potyczki z Indianami Olga została porwana, a Jack wstąpił do oddziału Custera. Ale z powodu krzywych nóg mógł zostać co najwyżej poganiaczem mułów. Niezadowolony ze swej nowej roli, przy pierwszej okazji zdezerterował. Uratował rodzącą indiańską dziewczynę i wraz z nią przybył do rezerwatu Czejenów. Spokojne życie wśród Indian przerwał napad żołnierzy Custera, którzy wymordowali prawie wszystkich mieszkańców rezerwatu. Szukając zemsty, Jack wrócił do służby w armii z zamiarem zamordowania generała. Ale nie było to takie proste.