Zaginione skarby

W końcu zaś zarówno od obcych, jak i od własnych mieszkańców Polska doznała takiego spustoszenia, że w zupełności niemal obrana została z bogactw i ludzi. Wtedy to Czesi zniszczyli Gniezno i Poznań i zabrali ciało świętego Wojciecha. A wspomniane miasta tak długo pozostały w opuszczeniu, że w kościele św. Wojciecha męczennika i św. Piotra apostoła dzikie zwierzęta założyły swe legowiska" - zanotował w swej "Kronice" anonimowy mnich benedyktyński zwany przez potomnych Gallem. To pierwszy opisany akt grabieży na ziemiach polskich. W 1039 roku wojowie czeskiego księcia Brzetysława opanowali Śląsk, złupili Poznań i Gniezno, oraz najprawdopodobniej i Kraków. Największych spustoszeń dokonali w Wielkopolsce. Zniszczone wówczas duże grody, takie jak Giecz i Ostrów Lednicki, nigdy nie zdołały odzyskać dawnej świetności. Z katedry gnieźnieńskiej Brzetysław uwiózł mnóstwo kosztowności, w tym paramentów liturgicznych, oraz najcenniejszą zdobycz - relikwie św. Wojciecha. Polskie skarby i dzieła sztuki łupili Krzyżacy, Szwedzi, Prusacy, Rosjanie, Niemcy i Sowieci, ale i my nie zachowywaliśmy się inaczej wobec obcych, a także i "swoich". Wspomniany Gall Anonim nie widzi nic zdrożnego w postawie króla Bolesława Śmiałego, wracającego do kraju ze zwycięskiej wyprawy na Kijów "z ogromną radością i pieniędzmi". Realizatorzy filmu prezentują w inscenizacji kradzież krzyża z kościoła w Brodnicy, dokonaną na rozkaz Władysława Jagiełły. Świątobliwy monarcha, który tuż przed bitwą grunwaldzką nie poprzestał na wysłuchaniu jednej mszy, lecz łaknął aż trzech liturgii, ofiarował zagrabiony krucyfiks kolegiacie sandomierskiej. Ojcowie bez wahania przyjęli królewski dar. Historyczny bilans zysków i strat nie jest dla nas pomyślny. "Potop" szwedzki straszliwie spustoszył polskie ziemie, ogołocił je z substancji materialnej i kulturowej spuścizny. Smutny rekord najeźdźców zza Bałtyku pobiły dopiero po trzech stuleciach nazistowskie Niemcy.