Śladami Vincenza

Cóż może łączyć huculskich górali z mieszkańcami antycznej Grecji? Góry! Skalisty szkielet kontynentu! A zarazem przyjazny dom i szeroki gościniec dla dawnych pasterzy wędrujących znad brzegów Morza Śródziemnego, przez Bałkany i Ruś ku zachodowi lądu. Bohater filmu - pisarz, tłumacz i filozof - odnalazł na Huculszczyźnie kulturowe korzenie starej Europy, a w mieszkańcach karpackiej krainy dostrzegł potomków pradawnej cywilizacji pasterskiej, spadkobierców tradycji duchowej czasów Homera. Nie poprzestał na tym odkryciu. Zrekonstruował ginący świat wspólnoty nieba i ziemi, opisał odchodzącą w przeszłość ojczyznę ludzi prostych i prawych w monumentalnym cyklu "Na wysokiej połoninie" porównywanym z homeryckim eposem. Nie musiał naśladować stylu twórcy "Iliady". "Był niby starożytny mędrzec" - wspomina Czesław Miłosz. "Jak Sokrates - dodaje Sergiusz Golovin - ale bez śladu goryczy i cienia cynizmu". Stanisław Vincenz urodził się w 1888 roku w Słobodzie Rungurskiej na Huculszczyźnie. Rodzina przyszłego pisarza nie była miejscowa, lecz od dawna zasiedziała w Karpatach. Wywodziła się ze starofrancuskiej szlachty, uchodzącej przed rewolucją z Prowansji na daleki Wschód. Ojciec Vincenza, Feliks, nie miał zbyt wiele czasu na zajmowanie się synem. Był zarządcą w firmie eksploatującej zasoby ropy naftowej, którą na przełomie wieków odkryto w okolicy. Chłopak spędził dzieciństwo w dziadkowym dworze w Krzyworówni nad Czeremoszem. Dom Przybyłowskiego promieniował kulturowo na wieś, ta zaś odciskała mocne piętno na jego mieszkańców. Huculska niania Pałachna zaszczepiała w Stanisławie miłość do huculskiej krainy. Do miejscowych pejzaży, obyczajów, podań, legend i mowy. "Pamiętaj Stasiu - przestrzegała - że nadejdzie jeszcze czas, gdy będziesz mówił językiem panów. Lecz teraz mów jak ludzie. I pamiętaj, synku, byś nigdy ludzkiego języka nie zapomniał!" Staś zapamiętał. Jego fascynacji huculską kulturą nie zatarła nauka w renomowanym wówczas liceum w Kołomyi ani też studia na wiedeńskim uniwersytecie. Przeciwnie, biegła znajomość greki oraz poznanie świata antyku pozwoliły mu dostrzec i opisać pradawne związki łączące górską krainę Karpat z cywilizacją dawnej Grecji. Osiadł w domu w Bystrecu pod Czarnohorą. Tam tworzył swoje "Obrazy, dumy i legendy z Wierchowiny Huculskiej". Po wybuchu wojny Vincenza musiał opuścić rodzinne strony. Huculscy przyjaciele przeprowadzili go przez granicę na Węgry, gdzie uczestniczył w życiu kulturalnym polskiego wychodźstwa. Po wojnie osiedlił się w południowo - wschodniej Francji, u podnóży Alp, zaś ostatnie swoje lata spędził także opodal gór, w Szwajcarii. Choć wiodło mu się skromnie, niemal biednie, potrafił rozkoszować się życiem, niczym uczeń Epikura. Przyjaciele wspominają biesiady w domu wielkiego mistrza słowa, wielogodzinne rozmowy toczone przy szklaneczce wina. Stanisław Vincenz zmarł w Lozannie w 1971 roku. Dwadzieścia lat później prochy wybitnego eseisty i znawcy kultury spoczęły w Krakowie. Autorzy dokumentu podążają śladami swego bohatera - od Ukrainy po Szwajcarię. Przedstawiają urodę ziemi jego młodości oraz ludzi do dziś pamiętających przyjaciela Huculszczyzny. O życiu i dziele Stanisława Vincenza mówią także dzieci pisarza - Barbara i Andrzej, a także Czesław Miłosz, Jeanne Herch i Sergiusz Golovin.