Dzieje kultury polskiej Odcinek 3 - Zakony i cywilizacja

Streszczenie odcinka

XII wiek był w Europie Zachodniej okresem duchowego odrodzenia, działalności Bernarda z Clairvaux, Abelarda, Franciszka z Asyżu i Jana z Salisbury, wypraw krzyżowych, rozwoju miast i rozkwitu sztuki sakralnej. Również Polska, po kryzysie, który nastąpił po śmierci Mieszka II i reakcji pogańskiej, powoli odzyskiwała pozycję, jaką miała w czasach Chrobrego. Ogromna w tym zasługa zdolnego monarchy, Bolesława Krzywoustego, który nawiązywał do polityki swych wielkich poprzedników. Zabiegał o umocnienie chrześcijaństwa w Polsce, tępił pogańskie kulty, sprzyjał poczynaniom kleru. Jednak poza większymi ośrodkami nowa wiara i obyczajowość przyjmowały się w kraju powoli. Krzywousty popierał misje ewangelizacyjne, narzucił chrześcijaństwo Pomorzanom, sprzyjał rozbudowie organizacji kościelnej i wytyczeniu diecezji. Tymczasem w Europie powstały nowe zakony wywodzące się od benedyktynów - cystersi i norbertanie. Obowiązywała ich surowa reguła i prowadzenie gospodarki rolnej. To właśnie cystersi wprowadzili trójpolówkę, upowszechniali uprawę warzyw, prowadzili kuźnie i młyny, budowali wodociągi. XII wiek to również okres działalności św. Franciszka z Asyżu i powstania jego zakonu o skrajnie surowej regule. Rozkwit życia monastycznego miał miejsce i w Polsce - wzniesiono klasztory dla nowych zakonów, m.in. kanoników regularnych, bożogrobców, cystersów i joannitów. Dzięki prywatnym fundatorom, naśladującym poczynania władcy, powstało wiele nowych kościołów - architektura romańska przeżywała swój największy rozkwit, a wraz z nią inne dziedziny sztuki. Jednymi z najsłynniejszych zabytków polskiej sztuki tamtego okresu są brązowe Drzwi gnieźnieńskie i kielich trzemeszeński. Dają one wyobrażenie o zdolnościach ówczesnych artystów, którzy pozostają dla nas na ogół anonimowi. Wiek XII to również czasy wybitnych kronikarzy - Galla Anonima i Wincentego Kadłubka, których świadectwa są dla nas bezcennym źródłem informacji. Okres pomyślnego rozwoju młodego państwa polskiego zakończył się wraz ze śmiercią Bolesława Krzywoustego. Pozostawiony przez niego testament stał się przyczyną wieloletniego rozbicia dzielnicowego kraju. Serial dokumentalny, 51 min, Polska 1997 Scenariusz: Rafał Grupiński Reż. Mariusz Malec