Biała wstążka

Nagrodzony m.in. Złotą Palmą w Cannes, Złotym Globem za najlepszy film zagraniczny oraz nominowany do dwóch Oscarów® dramat austriackiego mistrza kina, Michaela Hanekego. Północne Niemcy, rok 1913. W niewielkiej, protestanckiej miejscowości Eichwald każdy zna swoje miejsce, a życiem mieszkańców rządzą dawno ustalone reguły. W feudalno-patriarchalnej strukturze społecznej do elity należy baron (UlrichTukur), baronowa Marie-Luise (Ursina Lardi), pastor (Burghart Klaussner), doktor (Reiner Bock), nauczyciel (Christian Friedel), zarządca (Josef Bierbichler) i położna (Susanne Lothar). Pozorny spokój zakłóca seria tajemniczych wydarzeń. Owdowiały doktor zostaje ranny po upadku z konia, który potknął się o drut rozciągnięty między drzewami. Po zarwaniu się podłogi w tartaku traci życie żona robotnika rolnego. W mroźną noc ktoś otwiera okno pokoju, w którym śpi niemowlę, najmłodsze dziecko zarządcy. Zostaje porwany i pobity jeden z synów barona; ktoś podpala stodołę ze zbiorami należącą do dworu, wiesza się najemny rolnik. W końcu niepełnosprawne dziecko akuszerki zostaje znalezione w lesie, przywiązane do drzewa i pobite. W celu odkrycia, kto stoi za tymi wydarzeniami, prywatne śledztwo podejmuje nieśmiały, 31-letni miejscowy nauczyciel, zakochany w opiekunce dzieci barona, 17-letniej Ewie (Leonie Benesch). Michael Haneke był krytykiem filmowym, pracował w telewizji jako montażysta, później jako dramaturg wystawiał klasykę w teatrze i operze. Dziś jest niezależnym scenarzystą i reżyserem, bodaj największym moralistą w europejskim kinie. Jego dzieła zdobyły szereg renomowanych nagród. W 1997 roku na festiwalu w Chicago został uhonorowany nagrodą Silver Hugo za "Funny Games". W 2004 roku thriller "Ukryte" otrzymał w Cannes nagrodę za reżyserię, wyróżnienie krytyków oraz Jury Ekumenicznego, a Europejska Akademia Filmowa przyznała mu 5 nagród (za najlepszy europejski film roku, reżyserię, rolę Daniela Auteuila, montaż oraz Prix FIPRESCI). Jury w Cannes nagradzało także jego "Pianistkę" (Grand Prix, nagrody za kreacje Isabelle Huppert i Benoît Magimela) i "Kod nieznany" (Nagroda Jury Ekumenicznego). "Pianistka" była nominowana również do Europejskiej Nagrody Filmowej za scenariusz i do BAFTY za najlepszy film obcojęzyczny. Chciałbym, aby "Biała wstążka" była odbierana jako rodzaj ostrzeżenia przeciw wychowywaniu młodych ludzi w duchu ideologii absolutnej, dogmatycznej i jedynie słusznej. Nie chodzi tylko o nazizm, ale także o wszelkie inne, lewicowe, prawicowe czy religijne doktryny, które nadal mają swoich wojujących zwolenników. Tak przecież rodzą się wszelkie formy terroru - mówił Haneke o projekcie, z którego realizacją nosił się od dziesięciu lat i który pierwotnie miał być trzyodcinkowym serialem telewizyjnym dla austriackiej ORF. W "Białej wstążce" reżyser pokazuje, jak z dzieci wychowywanych w protestanckich, dbających o dyscyplinę i dobre maniery rodzinach niemieckich, wyłania się obojętne na zło, okrutne społeczeństwo. Młodzi bohaterowie to przecież przyszli obywatele państwa nazistowskiego. Film jest kolejną próbą odpowiedzi na pytanie o korzenie totalitaryzmu. Wskazuje, że nawet najwznioślejszy ideał może obrócić się w swoje przeciwieństwo i uświadamia, że warto przyjrzeć się strukturom społecznym, w których funkcja jest ważniejsza od imienia, a prawo nie podlega moralnej interpretacji. Tytułowa biała wstążka symbolizuje terror niewinności narzucanej przemocą. W protestanckich Niemczech, gdy dziecko czymś zawiniło, po wymierzeniu kary zawiązywano mu na ramieniu białą wstążkę na znak czystości i niewinności, do której ma dążyć w imię Boga i Ojczyzny bez względu na środki i okoliczności. Fabularną historię filmu poznajemy z opowieści narratora (Ernst Jacobi), który jako wiejski nauczyciel był świadkiem narodzin zła. W ponurym świecie wrogości, podejrzliwości i zazdrości miłość nauczyciela do Ewy jest jedynym jasnym punktem. Romans między nimi został ukazany z czułością oraz humorem. "Biała wstążka" jest filmem czarno-białym, skomponowanym z zimną precyzją, z długimi ujęciami nieruchomej najczęściej kamery. Kontrast czerni i bieli wprowadza specyficzną atmosferę i akcentuje dystans do wydarzeń, które wzmacnia dodatkowo wykorzystanie głosu z offu. Film został uhonorowany wieloma nagrodami. Z tych najważniejszych warto wymienić: dwie nominacje do Oscara® w kategorii najlepszy film nieanglojęzyczny oraz za zdjęcia Christiana Bergera, Złoty Glob za najlepszy film zagraniczny, trzy nagrody na MFF w Cannes (Złota Palma, FIPRESCI oraz Nagroda Francuskiego Systemu Edukacji Narodowej), nominacje do nagrody BAFTA i Cezara oraz Europejską Nagrodę Filmową.