Wielkie żarcie

Marian Opania, jako kucharz przemierzający historię polskiej kuchni, przedstawia tym razem dania, zwyczaje żywieniowe i obyczaje obowiązujące w Rzeczpospolitej Obojga Narodów. W czasach panowania Zygmunta Starego i Zygmunta Augusta kraj cieszył się pokojem i umacniał swoją potęgę gospodarczą. Polska, na tle innych państw europejskich, jawiła się jako kraina szczęśliwości, mlekiem i miodem płynąca. Podczas gdy na Zachodzie trwały wyniszczające wojny i panował głód, w Polsce rosły zapasy żywności w królewskich spichlerzach. Na kontynencie cierpiącym na brak żywności, zasobna w zboża i bydło Polska wyrosła na potęgę handlową i spichlerz Europy. Eksportowała produkty rolne do Francji, Niemiec, Niderlandii, czerpiąc z tego duże korzyści. Sławę zdobyły sobie polskie pierniki, produkowane w Toruniu, uznawane powszechnie za znakomite. W Polsce żyło się dostatnio, ale na początku XVI wieku nie przywiązywano większej wagi do wytwornych zastaw stołowych. Dopiero późniejsze wieki wykształciły model życia na pokaz, zamożne domy zaczęły zapełniać się rzeczami niekoniecznie użytecznymi, ale kosztownymi. Mieszczanie i szlachta jadali na srebrze. W połowie XVIII wieku przeminęła moda na srebrne zastawy, wyparła je europejska porcelana, zwana miśnieńską, od miejsca gdzie ją produkowano. Wynalazł ją zupełnie przypadkowo alchemik na dworze Augusta Mocnego, poszukując receptury na złoto. Podstawą diety wszystkich stanów w Polsce był chleb, drugie miejsce na stole zajmowały kasze. Potrawy były raczej proste, choć starano się je wykwintnie podawać. Podobnie jak w średniowieczu powszechnym napojem było piwo, zaś trunkiem narodowym miód pitny. Wino dotarło do naszego kraju wraz z chrześcijaństwem, ale zwyczaj picia win importowanych upowszechnił się wśród szlachty dopiero w XVI wieku. Schyłek XVII wieku to okres pijaństwa, w następnych wiekach nastąpił rozwój tej plagi. Punktem zwrotnym w zwyczajach żywieniowych stało się włoskie odrodzenie. Wraz z przyjazdem do Polski Bony Sforzy, drugiej żony Zygmunta Starego, przywędrowały do naszego kraju warzywa.