"Papusza". Opowieść o odwadze tworzenia i jej cenie [RECENZJA]

Opowiedzieć o życiu człowieka nie jest rzeczą łatwą, tym bardziej – nakręcić film. Trudności mnożą się, gdy bohater jest artystą, gdyż niejako naturalnie jest osobą inną i niezwyczajną. A co powiedzieć, jeśli należy np. do mniejszości narodowej a na dodatek jest lekko upośledzony?
Tak właśnie było w przypadku Nikifora Krynickiego, a jednak Krzysztof Krauze i Joanna Kos-Krauze potrafili znaleźć klucz do jego postaci i nakręcić fascynujący film o nim „Mój Nikifor” (2004).

Nie bez powody przywołuję ten przykład, gdyż pisząc o „Papuszy”, najnowszym filmie tego małżeńsko-artystycznego tandemu, mógłbym bez problemu powtórzyć to, co napisałem powyżej.
Historia wybitnej cygańskiej poetki Bronisławy Wajs zwanej Papuszą (Lalką) to przede wszystkim historia inności i obcości. Urodzona w taborze w początkach XX w. (1908 lub 1910 rok) Papusza (Jowita Budnik) jako jedna z nielicznych kobiet cygańskich nauczyła się pisać i czytać. W wieku 16 lat została wydana za dużo od niej starszego harfiarza Dionizego Wajsa (nagradzany Zbigniew Waleryś).

Jej talent i twórczość odkrył niedługo po wojnie Jerzy Ficowski (Antoni Pawlicki), który spędził w cygańskim taborze dwa lata. To on dzięki wsparciu Juliana Tuwima (Andrzej Walden) doprowadził do wydania wierszy Papuszy, a dzięki jej pomocy napisał książce „Cyganie Polscy”. Jednak ta publikacja sprowadziła poważne kłopoty na poetkę: już wcześniej nie była lubiana za samodzielność i nie podporządkowanie się tradycyjnej roli kobiety, a teraz Cyganie uznali, że zdradziła gadziom (obcym) tajemnice społeczności. Szykany, którym ją poddano, spowodowały chorobę psychiczną i potrzebę leczenia w zakładach zamkniętych...

Jej 70-letnią historię Krauzowie opowiadają nielinearnie, przeskakując od epizodu do epizodu, równocześnie prowadząc historię Jerzego Ficowskiego, dzięki któremu Papusza w ogóle zaistniała w świadomości i kulturze Polaków, a później i świata.
Wszystko to jest opowiadane delikatnie, subtelnie, co podkreślają jeszcze piękne, czarno-białe zdjęcia oraz świetna muzyka. Jeśli dodać znakomite kreacje głównych aktorów, otrzymamy wspaniałe kino, które naprawdę warto obejrzeć.

Piotr Radecki

"Papusza"

WRÓĆ DO PROGRAMU TV